حمل و نقل سریع و انبوه شهری (MRT)

 مقدمه

MRT مخفف اصطلاح Mass Rapid Transit و به معنای حمل و نقل سریع و انبوه است. که در واقع به عبور و مرور عمومی بر می گردد. MRT یک سیستم جامع حمل و نقل مسافر است که هدف عمده آن دسترسی همه مردم به وسایل حمل و نقل با کرایه مشخص و تعیین شده است که اغلب در مسیرهای ویژه و ثابت، به صورت جدا و بر طبق برنامه ثابت و معین شده فعالیت می کند.
سیستم جامع حمل و نقل شهری شامل تجهیزات، خدمات و تسهیلاتی است که در مجموع سبب بهبود سرعت، بالا بردن قابلیت اطمینان و بارز شدن اهمیت حمل و نقل برا ی عموم مردم می گردد.

انواع حمل و نقل شهری

۲-ویژگیهای سیستم های MRT

۱-۳- سرعت و ظرفیت جابجایی مسافر

مدلهای سیستم MRT بالنسبه با سرعت بالا و ظرفیت زیاد مسافر به فعالیت گرفته می شوند. شرط لازم و ضروری گسترش سیستم MRT در شهر های در حال توسعه این است که تعداد زیادی مسافر را با سرعت مناسب و در زمان کوتاه جابه جا کند.
مترو اغلب سریعتر از مدل های دیگر سیستم MRT هستندِ ، این در صورتی است که سیستم های BRT و LRT به طور متوسط سرعتی بین ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر در ساعت دارند.

انواع روش های حمل و نقل برون شهری

۲-۳- یکپارچگی سیستم MRT

تنظیم برنامه ی زمان بندی حرکت سیستم های MRT با دیگر روش های حمل و نقل و ترکیب اطلاعات مربوطه برای کاربران حمل و نقل شهری بسیار حایز اهمیت است که کاربران را قادر خواهد ساخت علاوه بر تعیین مسیر، میزان توقف در ایستگاه ها و … قدرت تغییر روش جابجایی از ریلی به اتوبوسرانی و تاکسیرانی را داشته باشند.
همه ی مدل های سیستم MRT نیازمند جابجایی با دیگر عناصر سیستم حمل ونقل عمومی دارد و یکپارچگی بین مدل های سیستم حمل ونقل همانند ارتباط بین اتومبیل، دوچرخه سواری و پیاده روی می باشد. مثلا”مکزیکوسیتی از یکپارچگی کامل بین فرودگاه بین الملی و ایستگاه های بین المللی و ایستگاه های اصلی اتوبوس برخوردار است یا سیستم BRT کورتیبا یکپارچگی کامل با پیاده راه ها و ایستگاه های تاکسی دارد. در واقع یکپارچگی ضعیف بین سیستم ها نشان دهنده ی سیستم ضعیف طرح های MRT است.

بهترین شیوه بسته بندی اثاثیه منزل

۳-۳- سطح سرویس و خدمات

سیستم MRT اغلب سعی دارد که سطح سرویس بالاتری از خدمات را در مقایسه با ویژگی های نا مناسب خیابان ها پیشنهاد می دهد.

بهترین روش های انبارداری

یک سیستم BRT معمولا ویژگی های زیر را دارد:

• مسیر ویژه اتوبوس کاملا مجزا(محصور)
• سرعت سوار و پیاده شدن
• روش کارآمد اخذ هزینه جابجایی مسافر
• یکپارچگی با شیوه های مختلف حمل ونقل
• شگرفی سطح خدمات
• تکنولوژی های اتوبوس های غیرآلاینده

۲-۲- قطار سبک شهری ( LRT )

LRT یا Light Rail Transit، قطار سبک شهری است که متشکل از یک، دو یا سه واگن است که با نیروی برق در سیری کاملاً حفاظت شده یا نیمه حفاظت شده بصورت هم سطح، زیرزمینی و یا بالاتر از سطح زمین حرکت می‌کندو یک سیستم الکتریکی ریلی حمل و نقل می باشد و مشتمل بر دو قسمت است.
• تراموا
• مونو ریل

۱-۲-۲- تراموا

تراموا قطار خیابانی است که ریل های آن بر روی سطح خیابان های شهر قرار گرفته است و معمولاً کار جابجایی مسافر را در داخل شهر بر عهده دارد که در صورت استفاده از تونل‌ها عملکرد مترو را به خود خواهد گرفت.
نقاط ضعف تراموا بیشتر در وابستگی آن به ریل است که امکان مانور آن را در ترافیک محدود می‌کند. همچنین تأسیسات برقی و دکل‌های برق بالای ریل‌ها که جهت تغذیه از برق نصب می‌شوند، آلودگی بصری برای برای ساختمان های با ارزشی که در خیابان موجود هستند، بوجود می آورند.

۲-۲-۲- مونو ریل

مونو ریل نوعی قطار سبک شهری است که بر روی یک ریل حرکت می کند و به همین علت آن را تک ریلی می نامند. از خصوصیات بارز مونو ریل ها این است که در اغلب موارد در سطحی بالاتر از تراز زمین بر روی مونو ریل قرار می گیرد و حرکت می کند.
مونو ریل ها، از لحاظ نحوه استقرار واگن ها بر روی ریل به سه دسته زیر تقسیم بندی می شوند:

• مونو ریل معلق
• مونو ریل کنار ایستا
• مونوریل سوار بر ریل

۳-۲- راه آهن شهری

سیستم راه آهن شهری سیستمی است که از واگن های نسبتاً زیاد و با عملکرد بالا تشکیل شده است که با قدرت برقی ریل ها در مسیرهای ویژه به کار گرفته می شود و اغلب این مسیرها بدون تقاطع ریلی می باشند که شامل موارد زیر است

• قطار سریع السیر شهری
• مترو

قطار سریع السیر شهری و مترو از کارآمدترین وسیله نقلیه عمومی از نظر سرعت و ظرفیت به شمار می آیند. این دو سیستم تعداد زیادی مسافر را به مکان های نسبتاً دور در زمان کوتاه منتقل می کند به همین دلیل از این دو سیستم به عنوان وسیله نقلیه همگانی در معنای واقعی کلمه نامبرده می شود.

۱-۳-۲- قطار سریع السیر شهری

قطار سریع السیر شهر سیستمی است که می تواند تعداد زیادی مسافر را بوسیله واگن های بزرگ جابجا کند که الیته بیشترین کاربرد این سیستم، برای برقراری ارتباط بین مرکز و شهرک های اطراف است. از مهمترین وظایف این سیستم می توان موارد زیر را نام برد:

برقراری ارتباط بین مرکز شهر و حومه
ارتباط بین فرودگاه و شبکه سراسری راه آهن

فرم شبکه قطار سریع السیر شهری به صورت ستاره ای شکل است. مسیرها از نقاط مختلف خارج از شهر شروع و هر چه بیشتر به مرکز شهر نزدیکتر می شود، با مسیرهای دیگر به هم پیوسته و به مرکز شهر ختم می شود. (قریب، ۱۶۵ – ۱۶۶ )

۲-۳-۲- مترو

مترو سیستم حمل و نقلی است که دارای امتیازات فراوانی است. مترو در واقع گونه ای از قطار شهری می باشد که عملکرد آن برقراری ارتباط در داخل شهر است که البته احداث آن نیازمند به سرمایه گذاری سنگین است و به دلیل هزینه سرمایه گذاری زیاد فقط در محورهای اصلی شهر احداث می گردد.
همانطور که می دانید راه آهن شهری مطمئن ترین وسیله حمل و نقل است و این به دلیل بالا بودن ایمنی حمل و نقل ریلی می باشد.
از دیگر مزایای مترو می توان موارد زیر را نام برد:
• حمل و نقل ارزان و بهینه
• صرفه جویی در انرژی
• کاهش ترافیک و افزایش سرعت در حمل و نقل

BRT

۳-سیستم های حمل و نقل شهری

امروزه سیستم های متفاوت حمل و نقل های شهری را در شهرهای بزرگ شاهد هستیم. تفاوت در این سیستمها ناشی از تفاوت در قیمت، ظرفیت، طول مسیر، فاصله ایستگاه ها و … می باشد. در کل سیستمهای حمل و نقل شهری را می توان به سه دسته کلی تقسیم بندی کرد.
• اتوبوسرانی
• قطار سبک شهری ( LRT )
• راه آهن شهری

۱-۲- اتوبوسرانی

هرگاه منطقه مورد بررسی از بار ترافیکی سبکی برخوردار باشد، مقرون به صرفه نیست که هزینه های بالا برای ایجاد مترو شهری و … صورت گیرد و استفاده از اتوبوس اقتصادی تر است زیرا که سرمایه اولیه احداث سیستم اتوبوس بسیار کمتر از بقیه ی سیستمهای MRT است، همچنین این سیستم بر خلاف سیستم های ریلی، به علت انعطاف پذیری قادر است که سطحی گسترده تر با تراکم کمتری را پوشش دهد.

۱-۱- ۲- خطوط ویژه اتوبوس (Bus line)

این گروه از سیستم های حمل و نقل شهری، شامل اتوبوس هایی هستند که برای آنها خط ویژه ای در بزرگراه ها و یا خیابان ها در طول ساعات روز و یا دوره های مشخص زمانی در نظر گرفته شده است، که البته این خطوط قابل استفاده برای سایر وسیله های نقلیه در شرایط کاملاً خاص می باشد مثلاً :
• گردش به راست اتومبیل ها
• استفاده تاکسی ها
• وسیله نقلیه سنگین
می توان از بزرگراه چمران در تهران به عنوان نمونه ای که این سیستم حمل و نقل در آن جریان دارد، نام برد.

۲-۱-۲- Busway

Busway یک مسیر سواره رو است که برای استفاده خصوصی اتوبوس ها طراحی گردیده است. قابلیت ویژه ای که این نوع سیستم دارد، این است که مسیرهای جداگانه ای برای این گونه وسایل در نظر گرفته شده است که بوسیله محافظ و جداره ها از سایر خطوط عبور عیوری خیابان تفکیک می شود. این قابلیت امتیاز ویژه ای است که این گونه اتوبوس ها نسبت به Bus line دارد.

۱-۲-۱-۲- حمل و نقل اتوبوسی سریع السیر

BRT مخفف واژه لاتین Bus Rapid Transit به معنی حمل و نقل اتوبوسی سریع السیر می باشد.که یکی از سامانه های حمل و نقل عمومی و سریع مسافر است که در زمان کوتاهتر قابل اجرا و بهره برداری است. در واقع BRT یک نمونه کامل برای Busway به شمار می آید.
پیمودن سریع ترین مسیر، زمان انتظار کوتاه از جمله مزایای BRT به شمار می رود.
مترو وBRT به عنوان پاک ترین روش های حمل و نقلی در شهرهایی مانند تهران که شهروندان آن از آلودگی هوا در رنج هستند، از اهمیت مضاعف برخوردار است.

خدمات بدیهی این سیستم شامل موارد زیر است:

• نظافت و پاکیزگی
• اطلاعات جابجایی مسافرین
• ایستگاه ها و ترمینال های با کیفیت عالی
• ایستگاه کنترل آب و هوا
• یکپارچگی مدل ها به همراه جاذبه های سفر

BRT تا به حال در حل چالش های سنتی حمل و نقل و افزایش سطح سرویس و خدمات موفق ترین بوده است.

۴-۳- استفاده از زمان

استفاده از سیستم حمل و نقل MRT ، علاوه بر کاهش زمان سفر به واسطه سرعت بالای وسیله حمل و نقل، منجر به حذف زمان تلف شده از مسافر در تعویض وسیله نقلیه می گردد. این موضوع به آن علت است که درصد بالایی از زمان از دست رفته مسافران ناشی از سرگردان و اتلاف وقت برای پیدا کردن برای پیدا کردن وسیله نقلیه بعدی برای ادامه مسافرت است که در سیستم یکپارچگی MRT این اتلاف وقت کاهش می یابد.

۶-۳- کاهش آلودگی محیط زیست

استفاده از سیستم های MRT به عنوان حمل و نقل شهری از میزان آلودگی هوا و همچنین آلودگی صوتی به مقدار زیادی کاهش می دهد. مترو به همراه BRT از پاک ترین سیستم های حمل و نقل شهری محسوب می شود.

۴- مقایسه سیستم های حمل و نقل شهری

سیستم های MRT باید به گونه ای طراحی شوند که همدیگر را پوشش دهند و به صورت یکپارچه عمل کنند و تمامی این سیستم ها در کنار همدیگر به عنوان یک مجموعه موفق عمل می کند .با این وجود هر کدام ویژگی های منحصر به فردی برای خود دارند. در ذیل سعی شده است که به مقایسه ی کیفی سیستم های MRT با همدیگر پرداخته شود. این مقایسه، به صورت نسبی در بین سیستم ها می باشد که البته نشان دهنده برتری تام یک سیستم بر سیستم دیگری نمی باشد.